Gezondheidsprofessionals uit met name de eerstelijns gezondheidszorg waren bijeen voor inspiratie. Of zoals voorzitter drs. G.J. van der Burg, kinderarts Ziekenhuis Gelderse Vallei te Ede, verwoordde: “Als team heb je een plan nodig voor de aanpak van obesitas bij kinderen. Maar waar ligt het zwaartepunt in het team? En wie is je doelgroep? We pretenderen geen eenduidig antwoord hierop te hebben. Maar bieden wel verwondering.”
Gezondheidsbescherming
Verwondering bracht prof. dr. J. Brug, hoogleraar epidemiologie, VU Medisch Centrum te Amsterdam. De omgeving waarin we leven beïnvloed sterk ons gedrag. In een voor ons abnormale omgeving bewegen we te weinig en eten te veel. Dik zijn is ‘normaal’. Uit de Energy study blijkt dat kinderen in Nederland per dag gemiddeld 1000 ml suikerhoudende dranken krijgen. In België gaan ouders hier strikter mee om, hier is het gemiddelde gebruik 400 ml per dag. Wij en onze kinderen worden dagelijks overspoeld met informatie over voeding dat we lang niet allemaal willen weten. Er zit meer geld in de reclamekosten van producten dan dat er besteed wordt aan campagnes rond gezonde voeding. En welke informatie is de waarheid? Behandelen van overgewicht werkt nauwelijks, is duur en dweilen met de kraan open. Individuele advisering alleen is te zwak om preventie te bewerkstelligen. “We moeten de omgeving aanpakken en ons gaan richten op de aanpak van gezondheidsbescherming i.p.v. gezondheidsbevordering. Met focus op omgevingsverandering; veel keuzes die we maken zijn niet rationeel, maar onbewust. Grootschalige aanpak van de omgeving geeft gedragsverandering.”, aldus prof Brug.
Type eetgedrag bij overgewicht
“Meer inzicht in de psychologische factoren die een rol spelen bij kinderen met obesitas”, hebben we nodig aldus prof. Dr. C. Braet. Braet heeft onderzoek gedaan naar drie type kinderen met allen dezelfde mate van overgewicht. Kinderen die te zwaar zijn zonder onderliggend psychische symptomatologie, emotionele eters en een combinatie van emotionele/lijngerichte eters. Deze kinderen werden op intensieve, klinische wijze behandeld voor hun obesitas. Alle kinderen verloren veel gewicht tijdens de behandeling. Eenmaal terug in de natuurlijke omgeving leidde dit altijd weer tot deels toename van het gewicht. Echter de kinderen zonder onderliggende symptomatologie bleken beter op gewicht te blijven dan de andere twee groepen. Uit een vervolgstudie onder de algemene bevolking in België blijkt dat 56% van de kinderen ‘gewoon’ te dik is, 15% zijn emotionele eters en 30% zijn een combinatie van emotionele en lijngerichte eters. Voor een effectieve behandeling van obesitas moeten we dus gaan differentiëren naar het type eetgedrag en de behandeling daar op afstemmen.
Workshops
Inspiratie werd opgedaan bij de diverse workshops. Tijdens de de workshop ‘Beweegkriebels’ werd duidelijk hoe met simpele materialen als wasknijpers, bierviltjes en pittenzakjes, kinderen (en ouders) het plezier van bewegen kunnen ervaren. Bestaande behandelmethoden voor kinderen met overgewicht zijn gepresenteerd.
Met het B-fit programma voor kinderen van 2 tot 18 jaar zijn positieve effecten behaald op meer bewegen en een dagelijks ontbijt. Met als resultaat dat de hoofddoelstelling ‘stabiliseren van het gewicht’ ruimschoots werd behaald en er zelfs een afname van overgewicht werd geconstateerd. Real-fit is een multidisciplinaire aanpak voor jongeren van 13 tot 18 jaar. Ook deze interventie lijkt effectief, resulterend in afname van BMI, verbeterde lichamelijke fitheid en minder TV kijken. Real-fit en het B-fit programma zijn tegen financiële vergoeding landelijk inzetbaar.
Social media
Het totale aanbod aan kinderprogramma´s op TV is 320 uur per dag. Dat is heel veel en het wordt nog steeds meer. Naast TV kijken gaan kinderen ook meer andere media gebruiken. In Nederland zijn nauwelijks goede betrouwbare mediacijfers bekend. De piek van TV/games gebruik ligt rond 14-jarige leeftijd met gemiddeld 240 min oftewel 4 uur mediagebruik per dag. De vraag is: hoe houden we dit in de hand? Richtlijnen moeten ouders gaan ondersteunen in het opvoeden van kinderen omtrent media gebruik. Amerikaanse kinderartsen hebben een richtlijn opgesteld t.a.v. mediagebruik: onder de 2 jaar helemaal geen media en erboven maximaal 2 uur beeldscherm per dag.
Wat neem je mee?
Dat is zeker de discussie of kinderobesitas kan gezien worden als (onbewuste) kindermishandeling? Bij kindermishandeling is er een rol van ouders weggelegd, dit geldt ook bij het ontstaan van obesitas. De eerste verantwoordelijkheid ligt bij de ouder(s). Ook de overheid heeft een vinger in de pap, b.v. over de beschikbaarheid van frisdranken op scholen. Vast staat dat ook genetische aanleg en overvloed aan eten een rol spelen bij het ontstaan van obesitas. Evenals de risicofactoren als een lage sociaal economische status, een Turkse/Marokkaanse achtergrond en/of obese ouders.
Kinderobesitas: is het onmacht of onwil? Mishandeling of niet-handeling? Een eenduidig antwoord is er niet. Volgens dr. F.J.M van Leerdam, coördinerend specialistisch senior inspecteur jeugd en kindermishandeling, is kinderobesitas absoluut kindermishandeling. Maar door wie: ouders/verzorgers, voedselfabrikanten, winkelbedrijven, maatschappij, school, het kind zelf, vriendjes, overheid, locale overheid, EU, richtlijnmakers en onderzoekers? Als gezondheidszorg professional ben je mede verantwoordelijk voor hoe het met het kind gaat. Tijdig doorverwijzen, signaleren en de juiste hulp organiseren voor het kind is je verantwoordelijkheid.
Overgewicht heeft voor het kind zélf invloed op alle aspecten van hun leven. Ze ondervinden psychische gevolgen van het overgewicht. Uit de verhalen van kinderen met obesitas beschreven door mevrouw I. Boxsem, auteur ‘Vet! (BG)
