Hoe weet je of je glutenintolerantie hebt?
De ziekte is keihard aan te tonen met eerst een bloedprik en vervolgens een darmonderzoek. Dan weet je het zeker: je hebt het of je hebt het niet. Heb je het, dan is levenslang geen gluten eten de enige remedie. Heb je het niet, dan is er meestal geen enkele reden om gluten te vermijden.
Modeverschijnsel
Het lastige van gluten is, dat het in bepaalde kringen een mode is om geen gluten te eten. In de Verenigde Staten is dat al bijna een op de negen inwoners. Het vermijden van gluten past in een soort voedselhype van gezond eten, het zogenoemde broodbuik-dieet. Terwijl wetenschappelijk niet echt is aangetoond dat gluten vermijden nou zó veel uitmaakt voor je gezondheid. Het is altijd gezond om meer groente te eten en te sporten en minder pasta en koekjes… en dat doen de meeste mensen die gluten vermijden ook, dus dat is gezonder.
,,Het is géén goed idee om voor de zekerheid maar gluten te vermijden omdat je last van je buik hebt of je niet lekker voelt’’, zegt kinderarts Gieneke Gonera. ,,Het lijkt dan misschien te helpen maar dat kan ook gewoon het placebo-effect zijn’’, voegt hoogleraar genetica Cisca Wijmenga toe. ,,De kans blijft groot dat je helemaal geen glutenintolerantie hebt. Maar om met zekerheid aan te tonen of je het hebt, moet je het eerst wel eten’’, vervolgt Gonera. ,,Anders kunnen we niets aantonen in je bloed en darmen.’’
DNA onderzoek
Coeliakie kan zomaar ontstaan. Soms zelfs op hogere leeftijd. Vroeger werd het alleen ontdekt bij kinderen, die naar de dokter gaan met klachten zoals diarree, buikpijn, een bolle buik, slecht groeien slecht of lusteloosheid. Bij volwassenen zijn de klachten diverser. Soms hebben ze alleen botontkalking of bewegingsklachten.
Bij patiënten die met zulke klachten in het ziekenhuis komen, wordt tegenwoordig ook DNA-onderzoek gedaan. Net als bij andere ziekten van het afweersysteem zoals reuma of MS wordt coeliakie deels door genetische factoren veroorzaakt. Met een DNA-test kan uitgesloten worden of iemand coeliakie heeft. ,,Het unieke van coeliakie is dat er één specifieke factor in het DNA is die bepaalt of je het kán krijgen’’, zegt Wijmenga. ,,Globaal kan je zeggen dat 70 procent van de bevolking de aanleg níet heeft. Dat is een eerste stap. Als je dat weet, kan je naar andere oorzaken van de klachten gaan zoeken.’’
Dertig procent heeft de aanleg wel, maar hoeft de ziekte nog niet daadwerkelijk te hebben of te krijgen. In het bloed kunnen antistoffen worden aangetoond. Voor de echte zekerheid is soms een vrij ingrijpend darmonderzoek nodig. Bij kinderen gaat dat onder narcose. Er gaat dan een slangetje via de keel door de maag naar de darmen en daar wordt een stukje uit gehaald een biopt. Aan de structuur van de darmwand is goed te zien of er sprake is van coeliakie.
Wat moet je doen als je coeliakie hebt?
De patiënt gaat met zo’n diagnose naar een diëtist. ,,Je moet niet in één klap alles goed willen doen maar stapje voor stapje, is dan ons eerste advies’’, zeggen diëtisten Jannie IJbema en Gineke Venema. ,,Het kost gewoon tijd om je hele voedingspatroon te veranderen. Het heeft veel consequenties, ook voor je omgeving.’’
De eerste stap is het stoppen met de grote gluten-bevattende producten: brood, koekjes, pasta. ,,Dan begint de zoektocht naar een lekker alternatief. Pakjes en zakjes kan je beter in de winkel laten liggen.’’
Daarna volgen allerlei kleinere en minder bekende producten met gluten. Van bier tot sojasaus. En dat elke dag proberen zo goed mogelijk te doen. ,,Dat lukt nooit altijd, je moet er mee leren leven dat het soms mis kan gaan’’, zegt Venema. ,,Zeker in de puberteit is dat ingewikkeld. Je eerste zoen met een meisje dat net taart heeft gegeten, geeft problemen. Dus eerst even je mond spoelen voor het zoenen. Er zijn ook pubers die soms toch gluten nemen en het er voor over hebben dat ze er dan dagenlang ziek van zijn.’’
Daar moeten de artsen wel voor waarschuwen. ,,Elke keer dat het mis gaat, loop je schade op aan je darmen. Op lange termijn kan dat ernstige gevolgen hebben.’’
Voorspellen
Onder leiding van Cisca Wijmenga is in het UMCG baanbrekend onderzoek gedaan waarbij het DNA van coeliakie is ontrafeld. Dat onderzoek gaat op verschillende sporen verder. ,,We hopen in de toekomst te kunnen voorspellen of iemand coeliakie krijgt’’, zegt Wijmenga. ,,We kunnen nu al onderzoeken welk deel van de bevolking de aanleg heeft. Alleen als het uitgelokt wordt, krijgt iemand daadwerkelijk de ziekte. We hopen te kunnen voorspellen of mensen die de genetische aanleg hebben een groot, gemiddeld of klein risico hebben om het daadwerkelijk te kunnen krijgen. en of er andere factoren dan gluten de ziekte uit kunnen lokken.’’
Haar onderzoeksgroep is ook bezig met het ontwikkelen van mini-darmen. Met behulp van cellen van coeliakiepatiënten zelf, uit hun urine of bloed, worden stamcellen gekweekt in het laboratorium. Die stamcellen kunnen verschillende kanten op groeien, maar de onderzoekers zorgen dat ze mini-darmpjes gaan maken. ,,Darmpjes op een klein chipje, waarmee ze van alles wat we willen kunnen onderzoeken’’, zegt Wijmenga.
Op dit moment is kinderarts Gonera, die ook in het Wilhelmina Ziekenhuis Assen werkt, bezig patiënten bereid te vinden die hun urine en bloed afstaan voor dit onderzoek. ,,Met die mini-darmpjes kunnen we bijvoorbeeld in de toekomst medicijnen testen’’, zegt Wijmenga enthousiast. ,.De sky is dan de limit
Pil
Wereldwijd wordt onderzoek gedaan naar coeliakie, en een van de doelen is het vinden van een medicijn. Tot nu toe is een glutenvrij dieet de enige behandeling. Er zijn al wel pillen die in je maag de gluten afbreken, maar die werken nog verre van perfect. Die kant gaat het misschien op termijn wel op, dat mensen met coeliakie soms wel gluten kunnen eten na het slikken van bepaalde medicijnen.
Bron: Gezondheid en Co
